Οδοντίατρος και Παιδιά με διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος
Μια πρακτική πρόταση εκπαίδευσης
Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.) είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή που εμφανίζεται κατά την βρεφική ηλικία και συνεχίζει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Η Δ.Α.Φ. είναι ένας όρος ομπρέλα που περιλαμβάνει:
– Τον Αυτισμό ή Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή
– Τη Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή – μη προσδιοριζόμενη αλλιώς
– Το Σύνδρομο Asperger
– Τη Παιδική Αποδιοργανωτική Διαταραχή
Τα τελευταία χρόνια τα ποσοστά εμφάνισης Δ.Α.Φ. έχουν αυξηθεί δραματικά. Έρευνες σε Ευρώπη, Ασία και Βόρειο Αμερική έχουν υπολογίσει τις Δ.Α.Φ. περίπου στο 1-2 % του γενικού πληθυσμού (13, 14, 15). Μάλιστα υπάρχει και ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων τα οποία φτάνουν την ενήλικη ζωή αδιάγνωστα (8). Επομένως, πλέον είναι πολύ πιθανό για τους περισσότερους επαγγελματίες να έρθουν σε επαφή με κάποιο άτομο με Δ.Α.Φ. κατά την επαγγελματική τους πορεία. Η κλινική εικόνα των ατόμων με Δ.Α.Φ. μπορεί να έχει έντονη ποικιλομορφία, ωστόσο διέπεται από κάποιακοινά χαρακτηριστικά:
– Δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση(- δυσκολία να αποδίδουν στον εαυτό τους και τους άλλους σκέψεις, συναισθήματα και προθέσεις, – Δυσκολία να αντιληφθούν τη γενική εικόνα, εστιάζοντας σε λεπτομέρειες, – δυσκολία εξαγωγής συμπεράσματος βάσει ερεθισμάτων του περιβάλλοντος, άκαμπτος τρόπος σκέψης, – αντίσταση στις αλλαγές)
– Δυσκολίες στην επικοινωνία (- καθυστέρηση ή απουσία λόγου, – Κυριολεκτική κατανόηση, – δυσκολία χρήσης και κατανόησης εξωλεκτικών σημάτων, – ηχολαλία, – Άτυπη χρήση του λόγου )
– Αισθητηριακές Δυσκολίες (- ασυνήθιστη αντίδραση σε αισθητηριακά ερεθίσματα όπως ήχοι, φώτα, αγγίγματα, υφές κτλ)
– Άτυπες συμπεριφορές ( – επαναλαμβανόμενες κινήσεις, – δημιουργία δυσλειτουργικών ρουτινών, – εμμονή με συγκεκριμένα αντικείμενα/ θεματολογίες, αυτό-τραυματική συμπεριφορά, επιθετική συμπεριφορά, εκρήξεις θυμού, κτλ).
Όπως είναι φανερό, η Δ.Α.Φ συνίσταται από μια ιδιαίτερα σύνθετη κλινική εικόνα, επηρεάζει όλους τους τομείς ζωής ενός ατόμου και μπορεί να έχει μεγάλη ποικιλία από άτομο σε άτομο. Αυτό καθιστά απαραίτητη τη συνδρομή αλλά και τη συνεργασία
διαφόρων ιατρικών και παρά-ιατρικών επαγγελμάτων για την βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων και των οικογενειών τους, αλλά και την ένταξή
τους στην κοινότητα. Οι έντονες δυσλειτουργικές συμπεριφορές, τα αισθητηριακά ζητήματα, ο διαφορετικός τρόπος σκέψη και η δυσκολία στη συνεργασία με άλλους ανθρώπους, μπορεί να οδηγήσει τα άτομα με Δ.Α.Φ. σε φτωχή στοματική υγιεινή και ελλιπή ή και καθόλου οδοντιατρική παρακολούθηση. Μελέτες έχουν δείξει πως είναι πιο πιθανό γονείς αυτιστικών παιδιών να αναφέρουν φτωχή στοματική υγεία σε σχέση με τους γονείς τυπικών παιδιών, κάτι που συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή. (6, 9)
Η συχνή οδοντιατρική παρακολούθηση και οι σωστές ρουτίνες στοματικής υγιεινής αποτελούν ιδιαίτερο άγχος για τους γονείς παιδιών με Δ.Α.Φ. και ήταν ένα θέμα που το έφερναν συχνά στις θεραπείες τους. Με αφορμή τα αιτήματα των γονέων και δεδομένης
της ιδιοσυγκρασίας ενός αυτιστικού ατόμου, έγινε μια προσπάθεια χρήσης κοινών πρακτικών εκπαίδευσης ατόμων με Δ.Α.Φ. Αρχικά, αναλύθηκε η διαδικασία της επίσκεψης στον οδοντίατρο σε βήματα και χρησιμοποιήθηκαν οπτικά βοηθήματα αλλά και τεχνικές απευαισθητοποίησης προκειμένου να προετοιμαστούν τα παιδιά πριν τον οδοντίατρο αλλά και κατά τη διάρκεια της επίσκεψης.
Σημαντικό ρόλο στην επιτυχία του προγράμματος εκπαίδευσης είχε η προετοιμασία του ατόμου πριν την επίσκεψη, η ενημέρωση των γονέων/ φροντιστών, η ενημέρωση του εκάστοτε οδοντιάτρου για τα χαρακτηριστικά του κάθε παιδιού (επίπεδο κατανόησης – χρήσης του λόγου, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, πιθανές συμπεριφορές, αισθητηριακά ζητήματα κτλ.), όπως και η πληροφόρηση του θεραπευτή για την ακριβή διαδικασία της οδοντιατρικής παρέμβασης. Η εμπλοκή του θεραπευτή καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την επίσκεψη στον οδοντίατρο, ειδικά στην αρχή της παρέμβασης, κρίθηκε απαραίτητη. Τέλος, το πιο κομβικό στοιχείο ήταν η στενή συνεργασία μεταξύ θεραπευτή, γονέα και οδοντιάτρου, καθώς σε συνδυασμό με τα οπτικά ερεθίσματα αύξαναν την πιθανότητα καλύτερης συνεργασίας του ίδιου του παιδιού κατά τη διαδικασία.
Παρακάτω παρατίθεται μια σύντομη περιγραφή αυτής της διαδικασίας εκπαίδευσης και μελετώνται τρείς περιπτώσεις παιδιών με Δ.Α.Φ. όπου ακολουθήθηκε η εν λόγω εκπαίδευση. Αν και το δείγμα ήταν εξαιρετικά περιορισμένο, ωστόσο τα αποτελέσματα ήταν θετικά για τα παιδιά αυτά και τις οικογένειές τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5thEdition). Washington DC: Author.
2. Baio Jon. (2014). Prevalence of Autism Spectrum Disorder among children aged 8 years – Autism and Developmental Disabilities Monitoring Network, United States 2010. Surveillance Summaries, March 28, 2014 / 63 (SS02); 1-21.
3. De Matei R, Cuvo A and Marizio S. (2007). Oral Assessment of children with an Autism Spectrum Disorder. Journal of Dental Hygiene, 81 (3).
4. Friedlander AH. (2006).The neuropathology, medical management and dental implications of autism. Journal of American Dental Association,137 (11); 1517-27.
5. Green D., Flanagan D. (2008). European Journal of General Dentistry, 56 (2); 167-71.
6. Jaber MA. (2011). Dental caries experience, oral health and treatment needs of dental patients with autism. Journal of applied oral science, 19 (3); 212-7
7. Jaganathan U. et al. (2014). Autism Disorder (AD): An updated review for pediatric dentists. Journal of Clinical and Diagnostic Research, 8 (2): 275-279
8. Kim YS. (2003). Prevalence of autism spectrum disorders in a total population sample. The American Journal of Psychiatry, 170 (6), 689.
9. Kopycka – Kedzierawski, Dorota T, Avinger Peggy. (2008). Dental needs and stats of autistic children: Results from the national survey of children’s health. Pediatric Dentistry, 30 (1); 54-58.
10. University of Washington Dental Education in the Care of Persons with Disabilities. (2011). Oral Health Fact Sheet for Dental Professionals.
ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ
11. Norwood KW et al. (2013) Oral health care for children with developmental disabilities. American Academy of Pediatrics.
www.pediatrics.org/cgi/doi/10.1542/peds.2012-3650
Ημερομηνία ανάκλησης 14-09-2015
12. J. Sewell, “Treating patients with Autism in a dental setting”, Online Course:
www.dentalcare.com/en-US/dental-education/continuing-
education/ce402/ce402.aspx
Ημερομηνία Ανάκλησης 14-09-2015
13. http://www.cdc.gov/
14. http://asdeu.eu/
15. http://ec.europa.eu/health/major_chronic_diseases/diseases/autistic/index_en.htm#fragment1
16. NIH Institute for Autism Spectrum Disorders__
http://osp.gr/Media/Default/Magazine/OSP_2015_4_pdf.pdf )
